در مورد ضرورت برگزاری کنگره شعر وحدت توضیحی بفرمایید.
برای پاسخ به این سوال هم باید دربارهٔ ضرورت شعر توضیح بدهم و هم در مورد ضرورت موضوع وحدت. شاید زیاد نیاز به توضیح نباشد که هنرمندان در حمایت، شکل‌گیری و تقویت جریان‌های اجتماعی چه نقش مؤثری می‌توانند داشته باشند و در بین هنرها، شعر از جهت تاثیرگذاری و از این جهت که می‌تواند محتوای هنرهای دیگر را تامین کند و با تلفیق با هنرهای دیگر تاثیر مضاعفی را بیافریند نقش بی‌بدیلی دارد.
اگر تحولات دهه‌های اخیر و چند سال اخیر دنیا و به خصوص جهان اسلام را رصد کرده باشیم، متوجه خواهیم شد که هر چه جلوتر می آییم حوادث و تحولات، شتاب بیشتری می‌گیرند و ما هر روز با اتفاق و تحول تازه‌ای روبه‌رو هستیم. موضوعاتی مثل بیداری اسلامی و انقلاب‌های مردمی که در این سال‌ها در کشورهای اسلامی صورت گرفته یا در حال شکل‌گیری است. حوادثی از قبیل غزه و جنگ‌ها و آتش‌افروزی‌های اسرائیل. دخالت‌های نظامی امپریالیسم در منطقهٔ ما، شکل‌گیری گروه‌های متنوع تکفیری و تکثیر روز به روز عمامه‌های انگلیسی که هر دو در یک پروژه تعریف شده‌اند و وظیفهٔ مشترکی دارند و همچنین مسائل جزئی‌تری از قبیل فاجعهٔ منا، شیخ نمر، شیخ زکزاکی و… .
از طرفی شاعران انقلابی در قبال همهٔ این مسائل وظیفهٔ خطیری به دوش دارند و از طرفی سرعت و شتاب حوادث باعث شده که موضوعات جزئی‌تر هر روز تحت‌الشعاع موضوع جدیدتری قرار بگیرند.
ضرورت شکل‌گیری کنگرهٔ وحدت از این لحاظ است که موضوع وحدت، می‌تواند تمام موضوعات کلی و جزئی ذکر شده را تحت پوشش قرار دهد و از طرفی می‌تواند به تقویت جبههٔ مقاومت منجر شود و از طرفی اصلی‌ترین حربهٔ تمام پروژه‌های اخیر جبههٔ استکبار را که تفرقه‌افکنی میان صفوف مسلمانان است، خنثی کند. در واقع انتخاب موضوع وحدت به جهت این است که در شرایط غبارآلود و فتنه، دشمن اصلی گم نشود.
نحوه شکل‌گیری اولین کنگره شعر وحدت را بفرمایید.
طرح اولیهٔ شکل‌گیری کنگرهٔ شعر وحدت، توسط شاعر و فاضل ارجمند حجت‌الاسلام جواد محمدزمانی مطرح شد و با پیگیری ایشان طرح به مرحلهٔ اجرا رسید. این طرح به خوبی، کنگره‌های مشابه و پراکنده‌ای را که پیش از این با موضوع وحدت برگزار شده بودند، آسیب‌شناسی کرده بود چرا که محصول خروجی این کنگره‌ها در نهایت شعر نبوی بود و موضوع وحدت آن‌گونه که باید در آن‌ها پررنگ نبود. از طرفی شیعیان انگلیسی پروژهٔ هفتهٔ برائت را به طور قوی و هماهنگ کلید زده بودند و به ساخت محصولات متنوعی مشغول بودند و این در حالی بود که ما برای موضوع وحدت برنامهٔ منسجم و تولیدمحوری نداشتیم. در این شرایط طرح کنگرهٔ شعر وحدت می‌توانست محتوای برنامه‌های متنوع هنری را تامین کند.
اتفاق مبارک دیگر این بود که این طرح توسط جامعهٔ ایمانی مشعر اجرا شد. جامعهٔ ایمانی مشعر به طور مستقیم با هیآت مذهبی کشور در ارتباط است و می‌دانیم که یکی از نقاطی که دشمن می‌تواند در مورد تحریک مذهبی و ایجاد تفرقه روی آن سرمایه‌گذاری کند هیآت مذهبی هستند.
به همین جهت در فراخوان کنگره فقط شعر کلاسیک مورد توجه قرار گرفت تا بیشترین استفاده را در هیآت داشته باشد. الحمدلله کتاب خوبی از تولیدات اولین کنگره در تیراژ بالا منتشر شد که به دست بسیاری از ذاکرین اهل‌بیت علیهم‌السلام رسید.
از آنجا که موضوع وحدت موضوع تازه‌ای بود و می‌توان گفت بعد از اقبال لاهوری به طور جدی مورد توجه شاعران قرار نگرفته بود اکثر آثار ارسالی به کنگره آثار تولیدی و غیرتکراری بودند و این برای کنگره موفقیت بزرگی محسوب می‌شود. اطلاعات آماری این کنگره از قبیل اینکه چه تعداد اثر و چه تعداد شاعر در این کنگره شرکت کردند همه در سایت کنگره‌های مجازی به نشانی poemcongress.ir موجود است.
اهداف برگزاری کنگره دوم را بفرمایید و اینکه چرا دوسالانه برگزار شد؟
دو سالانه بودن یک کنگره می‌تواند نشان دهندهٔ این باشد که اولاً کنگره برای این موضوع برنامهٔ مستمر و هدفمندی دارد و ثانیاً برای ماندگاری و کیفیت بالای اشعار اهمیت قائل است. موضوع وحدت موضوعی است که تاریخ انقضا ندارد و اگر شعر با کیفیتی در این حوزه تولید شود آن شعر نیز تاریخ انقضا نخواهد داشت، پس هزینه کردن سالانه برای این کار ضروری به نظر نمی‌رسد، ضمن اینکه لازم است در هر کنگره شعرای بیشتری را به تولید اشعار با کیفیت بالاتر ترغیب کرد.
اما اهداف کنگره همان اهداف کنگرهٔ نخست است، ضمن اینکه در این کنگره با تحولات جدیدی مواجه هستیم. دومین کنگره تحول کیفی اشعار را به طور جدی مورد توجه قرار داده است. به همین منظور راه‌هایی را برای ارتباط مستمر با شرکت کنندگان در نظر گرفته است که شاید در کنگره‌های دیگر چنین کاری سابقه نداشته باشد.
دبیرخانهٔ علمی کنگره در نظر دارد در صورت تمایل شرکت‌کنندگان اشعار ارسالی را پیش از داوری نقد کند. دبیرخانه حاضر است تا با رفت و برگشت‌های مستمر شعر بین کارشناسان خود و شعرا در نهایت به تقویت محتوایی و کیفی اشعار کمک کند. چه بسا با تذکر چند نکتهٔ محتوایی و فنی یک شعر بتواند ارتقاء قابل توجهی پیدا کند. حتی دبیرخانه در نظر دارد اگر شعری ارتباط ضعیفی با موضوع فراخوان داشت یا به هر دلیلی قابل راهیابی به مرحلهٔ داوری نبود موضوع را در اولین فرصت به شاعر اثر اطلاع دهد تا او در فرصت باقیمانده بتواند به رفع نواقص کار خود بپردازد.
نمونه‌ای از بازخوردهای کنگره و آثار رسیده را بفرمایید.
مجازی بودن کنگره موجب شده بود که ارتباط بیشتری بین شرکت کنندگان و دبیرخانه برقرار باشد. این باعث می‌شد که در طول برگزاری کنگره، بتوانیم از نظرات و پیشنهادات سودمند شعرا استفاده کنیم. همچنین ایرادهای شکلی زیادی در برگزاری همهٔ کنگره‌ها هست که در نهایت بعد از اعلام داوری موجب اعتراض و نارضایتی شاعران است. شاید در بسیاری از کنگره‌ها این اعتراضات هیچ تریبونی نداشته باشند، اما ما پس از اعلام داوری اعتراضات را هم منتشر کردیم و تلاش داریم که بعضی از مشکلات کنگره‌ها به طور بنیادین حل شوند.
از شیرین‌ترین بازخوردهای این کنگره، شعرخوانی آقای رضا نیکوکار در محضر رهبر معظم انقلاب بود. آقای نیکوکار از برگزیدگان کنگره بودند و همان شعر برگزیده را در محضر رهبر انقلاب خواندند و با تحسین مکررشان مواجه شدند.
از اتفاقات خوب دیگر، اشعاری بود که با انگیزهٔ این فراخوان تولید شدند اما به اختتامیه نرسیدند. با این حال جزء بهترین و متمایزترین آثار در این موضوع بودند، از جمله مثنوی پرقوت و زیبایی که جناب آقای سیدمحمدجواد شرافت سرودند و بسیار مورد توجه هیآت مذهبی قرار گرفت.
چطور می‌توان از آثار رسیده به کنگره استفاده حداکثری برد؟
استفادهٔ حداکثری از آثار، اولاً نیازمند وجود یک نقشهٔ راه جامع و کامل دربارهٔ وحدت اسلامی است که در آن هر صنف و نهادی وظیفهٔ مشخص خود را بداند و در نهایت برنامه‌ها و فعالیت‌ها بتوانند یک پازل را تکمیل کنند. ثانیاً نیازمند یک کار ستادی قوی و هماهنگ است تا بتواند قطعات این پازل را به یکدیگر متصل کند. الحمدلله در سال‌های اخیر هشیاری و اقدامات مبارکی در این زمینه ایجاد شده است. به هر حال اشعار کنگره قابلیت تبدیل به محصولات متنوع هنری را دارد و غفلت ما از این ظرفیت‌ها به نوعی به هدر دادن سرمایه‌ای است که در دست داریم.
در پایان دربارهٔ اینکه چرا این کنگره به صورت مجازی برگزار می‌شود توضیح بفرمایید.
ایدهٔ کنگره‌های مجازی یک ایدهٔ جامع و چندمنظوره است. در این طرح تمام مراحل یک کنگره به صورت مجازی برگزار می‌شود. از محاسن این طرح، یکی هماهنگی آن با اقتصاد مقاومتی است. یعنی حدود ۸۰ درصد هزینه‌های یک کنگره هزینه‌های مربوط به تشریفات و نیروهای متعدد اجرایی است که این هزینه در کنگرهٔ مجازی حذف می‌شود و از طرفی کنگره می‌تواند از محل این صرفه‌جویی به تقویت بعد علمی و افزایش جوایز بیندیشد. به عنوان مثال طرح نقد پیش از داوری که کار پرحجم و پر هزینه‌ای برای دبیرخانه محسوب می‌شود از برکات این صرفه‌جویی است.
ایجاد تحول در سیستم داوری و امکان حضور موثر همهٔ اعضا در اختتامیه از مزایای این طرح است. با این حال آنچه امروز به عنوان کنگرهٔ مجازی در حال برگزاری است با نقطهٔ مطلوب بسیار فاصله دارد، چرا که این طرح نیازمند سرمایه‌گذاری مستقلی است و از عهدهٔ برگزارکنندگان یک کنگرهٔ خاص خارج است.
در پایان اگر نکته‌ای مد نظر دارید بفرمایید.
نکتهٔ پایانی مهمی که به نظرم ضروری است، این است که کنگرهٔ نخست و این کنگره با اولویت قرار دادن هیآت مذهبی فراخوان خود را به شعر کلاسیک اختصاص داده است، اما موضوع وحدت یک موضوع بین‌المللی است و با توجه به قابلیت کم شعر کلاسیک در حوزهٔ ترجمه و ظرفیت بالای شعر سپید در این خصوص، لازم است نهادهای دیگری در این حوزه سرمایه‌گذاری کنند. همچنین دیر یا زود کنگرهٔ شعر وحدت باید به یک کنگرهٔ بین‌المللی تبدیل شود تا بتواند از ظرفیت همهٔ شعرای جهان اسلام استفاده کند.