طوفان آه است، باران اشک است، در این بیابان
باقی نمانده، در مشک تشنه، جز آه سوزان
دیدم که مادر، میگشت و میگفت، با چشم گریان
لاییلایی سوی دریا رفته رودم
«گهواره خالی، قنداقه خونین
لاییلایی سوی دریا رفته رودم»
این تشنگی سوخت لبهای او را... ای داد و بیداد
تیری نشان کرد مشک عمو را... ای داد و بیداد
تیری دگر... آه... نازک گلو را... ای داد و بیداد
لاییلایی سوی دریا رفته رودم
«گهواره خالی، قنداقه خونین
لاییلایی سوی دریا رفته رودم»
مادر بمیرد از ماتم آن چشمان بسته
مادر بمیرد آه از لبان در خون نشسته
مادر بمیرد، گلبرگ این گل از هم گسسته
لاییلایی سوی دریا رفته رودم
«گهواره خالی، قنداقه خونین
لاییلایی سوی دریا رفته رودم»
💠 یک نوحه یک نکته | بازخوانی نوحههای سنتی
یکی از رسالتهای مهم هیآت امروز، حفظ میراث پیشینیان است که هر کدام از آنها آیینهایست از عشق و ارادت به آستان سید و سالار شهیدان. از آداب و رسوم و عزاداریهای سنتی، گرفته تا اشعاری که قدمت بسیار دارند و نوحههایی که سالهاست زمزمه پیر و جوان است.
یکی از کارهای شایستهای که میتوان برای حفظ این میراث ارزشمند انجام داد، بازخوانی نوحههای سنتی است. در فضای پر هیاهوی شورهای امروزی، شنیدن نوحههای سنتی لطف خود را دارد و خاطرات زیادی را زنده میکند. حاج میثم مطیعی در دهه اول محرم امسال، هر شب یکی از نوحههای سنتی را بازخوانی میکردند که بسیار شنیدنی بود.
وقتی صحبت از بازخوانی نوحههای سنتی به میان میآید، سادهترین راه این است که همان نوحه را عیناً و بدون هیچ تغییری بازخوانی کنیم. این کار ایرادی ندارد و بعضی از نوحهها چنین قابلیتی را دارند؛ اما با مراجعه به متن موجود بسیاری از نوحههای سنتی به این نکته میرسیم که زیباتر است، با حفظ نغمات و حال و هوای آن نوحه؛ بخشی از نوحه متناسب با زبان امروز بازسرایی شود و اصطلاحاً شعر آن بهروز شود. با این اتفاق، مخاطب امروز بیشتر با نوحه ارتباط برقرار میکند و برایش شنیدن چنین نوحههایی دلچسبتر خواهد شد.
در نوحهای که پیش رو داریم و سرودن آن نیز ماجرایی شنیدنی دارد؛ میبینیم که جواب نوحه همان جواب معروف است؛ البته با تغییری کوچک و هنرمندانه: «گهواره خالی، قنداقه خونین؛ لاییلایی سوی دریا رفته رودم».
در نوحه اصلی که حاصل طبع حاج احد دهبزرگی، شاعر پیشکسوت اهلبیت در خطۀ فارس است، این عبارت به کار رفته: «لاییلایی از سفر برگشته رودم». در بعضی از استانهای جنوبی کشورمان، وقتی عزیزدردانه خانواده را میخواهند صدا بزنند «رودم» صدا میزنند.
آقایان میلاد عرفانپور و محمدمهدی سیار که هر دو هم اهل استان فارس هستند؛ در بازسرایی این نوحه ماندگار؛ از ظرفیت کلمه رود استفاده کردهاند و این عبارت را به این شکل تغییر دادهاند: «لاییلایی سوی دریا رفته رودم» که ضمن حفظ همان کلمه «رود» و استفاده از معنای اصلی که مقصود بوده، با آوردن کلمۀ «دریا» در کنار آن، به آن معنای استعاری هم بخشیدهاند.
زبان این نوحه نیز در بازسرایی، به گونهای انتخاب شده که هم با فضای امروز تناسب دارد و هم از فضای نوحۀ اصلی فاصله زیادی ندارد و همان فضای سنتی و عاطفی را حفظ کرده است.