به امام مجتبی(عليه‌السلام) گفته شد: چرا هيچ‌گاه فقيری را مأيوس برنمی‌گردانی؟ حضرت پاسخ داد:
من خود، دست نياز بر درگاه خدا دارم و به الطافش اميدوارم، به همين دليل شرم دارم از اين که خود فقير باشم و فقيری را مأيوس برگردانم، خدای بزرگ مرا عادت داده که نعمت‌های فراوانش را بر من ارزانی دارد و من نيز او را عادت داده‌ام نعمت‌هايش را به مردم ببخشم. می‌ترسم اگر از عادتم دست بردارم خداوند نيز عادتش را از من بازدارد و از نعمت‌هايش محرومم گرداند. (۱)
::
روزی بر غلام سياهی گذارش افتاد که قرص نانی مقابل خود نهاده و لقمه‌ای از آن را خود می‌خورد و لقمه‌ای را پيش سگی که نزدش بود می‌افكند، امام(عليه‌السلام) سبب اين کار را از او پرسيد، غلام عرضه داشت: شرم دارم که خود غذا بخورم و به اين حيوان غذا نخورانم.
امام در اين غلام صفت پسنديده‌ای ديد از اين رو، علاقه‌مند شد وی را بر اين کار پسنديده‌اش، پاداش دهد لذا به او فرمود: همين جا باش تا نزدت بازگردم. حضرت نزد مولای وی آمد و غلام و باغی را که در آن کار می‌کرد از مولايش خريداری نمود و بدين وسيله غلام را آزاد و آن باغ را به ملكيّت او درآورد. (۲)
::
روزی بر جمعی از کودکان که مشغول غذا خوردن بودند، گذشت. حضرت را برای خوردن غذا همراه خود دعوت کردند. امام(عليه‌السلام) دعوت آن‌ها را اجابت کرد و پس از غذا خوردن، آنان را به منزل خويش دعوت کرد و مورد بذل و بخشش خود قرار داد و فرمود:
«دستِ فراتر، از آن‌هاست زيرا آنان غير از آنچه به من خوراندند چيزی در اختيار نداشتند ولی آنچه را ما به آنان داديم، در اختيار داشتيم.» (۳)
::
نيازمندی به امام حسن مجتبی(علیه‌السلام) مراجعه کرد، حضرت به او فرمود: نياز خود را در نامه‌ای بنويس و به ما بده. آن شخص چنين کرد و حضرت دستور داد دو برابر آنچه را خواسته بود به او بدهند.
يكی از حاضران عرضه داشت: ای پسر پيامبر! اين نامه برای اين فرد چه برکاتی به دنبال داشت؟
حضرت به او پاسخ داد: برکت اين نامه برای ما بيشتر است، چرا که او ما را شايسته انجام کار نيك دانست. آيا نمی‌دانی کار نيك بايد پيش از درخواست شخص انجام پذيرد. زيرا اگر پس از اعلان نياز، به او احسان نمايی، در حقيقت به بهای آبرويش تمام شده و شايد اين فرد نيازمند شب را ميان اميدواری و نوميدی با اضطراب به سربرده و نداند چگونه نيازش برآورده می‌شود، با دل‌شكستگی به خواسته‌اش می‌رسد يا با شادی و سرور و کاميابی؟ آن‌گاه که نزد تو می‌آيد، اندامش می‌لرزد، دلش ترسان است، اگر نيازش را در قبال آبرويش برآورده ساختی، اين آبروريزی از احسانی که دريافت کرده است، برايش گران‌تر تمام می‌شود. (۴)

_{ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱. پیشوایان هدایت، ج۴ (سبط اکبر حضرت امام حسن مجتبی علیه‌السلام)، ص۴۸؛ به نقل از حیاة الامام الحسن ۱ /۳۱۶ به نقل از انساب الاشراف ۱ /۳۱۹، طبقات کبری ۱ /۲۳.
۲. همان؛ به نقل ااز البدایة و النهایه ۸/۳۸.
۳. همان، ص۵۱؛ به نقل از حیاة الامام الحسن ۱ /۳۱۳ به نقل از صبان در حاشیه نورالابصار ۱۶۶.
۴. همان، ص۲۲۶و ۲۲۷.}