ابوسعید ابوالخیر

ابوسعید فضل‌الله بن ابوالخیر ۱ محرم ۳۵۷ ه.ق در میهنۀ ترکمنستان متولد گردید که در آن خطّه به «منه بابا» شناخته می‌شود. وی از عارفان و صوفیان مشهور قرن چهارم و پنجم به شمار می‌آید و از او در کنار شعرایی مانند مولوی و خیام نام می‌برند. ابن سینا که با او دیدار داشته است در توصیف او گفته: « آنچه من می‌دانم، او می‌بیند». گرچه از او اثر مستقلی بر جای نمانده است اما چندین کتاب از سخنان وی توسط دیگران به نگارش درآمده که می‌توان به «اسرار التوحید فی مقامات شیخ ابی سعید» و «رسالۀ حالات و سخنان شیخ ابوسعید» اشاره کرد. قسمت اعظم و مهم زندگی ابوسعید در نیشابور و زادگاهش میهنه سپری شد و سرانجام در ۴ شعبان ۴۴۰ ه.ق درگذشت و آرامگاه او در زادگاهش قرار دارد. اشعار او در دیوان اشعارش جمع‌آوری شده است.

ابوسعید ابوالخیر

چه دارد می‌شود؟ ای داد از این پاییز! نصرالله! خودت تکذیب کن اخبار را! برخیز! نصرالله!

خبر داری که با این دل، دل عاشق چه‌ها کردی؟ میان بُهتِ اندوه فراوانت رها کردی

سبکبال بر موجی از مه، به قاف تماشا رسیدند به صبحِ تشرف به خورشید، به دیدار فردا رسیدند

کاش بیدار شوم، آمده باشی به خراسان بعدِ کرمان و بشاگرد و گلستان و لرستان

پیِ خورشید، شب تا صبح، در سوزِ مِه و باران به گریه تاختیم از غرب تا شرق ارسباران

دلا ز معرکه محنت و بلا مگریز چو گردباد به هم پیچ و چون صبا مگریز

دلِ آگاه ز تن فکر رهايی دارد از رفيقی که گران است جدايی دارد

مرگ بر تازیانه‌ها تازیانه‌های بی‌امان، به گرده‌های بی‌گناه بردگان

روی تو برده رونق ماه تمام را مجذوب کرده جلوهٔ تو خاص و عام را

مرا به ابر، به باران، به آفتاب ببخش مرا به ماهی لرزان کنار آب ببخش

مجنون تو کوه را ز صحرا نشناخت ‌ دیوانۀ عشق تو سر از پا نشناخت

عکس روی تو چو در آینۀ جام افتاد عارف از خندۀ می در طمع خام افتاد

چه دارد می‌شود؟ ای داد از این پاییز! نصرالله!
خودت تکذیب کن اخبار را! برخیز! نصرالله!

خبر داری که با این دل، دل عاشق چه‌ها کردی؟
میان بُهتِ اندوه فراوانت رها کردی

سبکبال بر موجی از مه، به قاف تماشا رسیدند
به صبحِ تشرف به خورشید، به دیدار فردا رسیدند

کاش بیدار شوم، آمده باشی به خراسان
بعدِ کرمان و بشاگرد و گلستان و لرستان

پیِ خورشید، شب تا صبح، در سوزِ مِه و باران
به گریه تاختیم از غرب تا شرق ارسباران

دلا ز معرکه محنت و بلا مگریز
چو گردباد به هم پیچ و چون صبا مگریز

دلِ آگاه ز تن فکر رهايی دارد
از رفيقی که گران است جدايی دارد

مرگ بر تازیانه‌ها
تازیانه‌های بی‌امان، به گرده‌های بی‌گناه بردگان

روی تو برده رونق ماه تمام را
مجذوب کرده جلوهٔ تو خاص و عام را

مرا به ابر، به باران، به آفتاب ببخش
مرا به ماهی لرزان کنار آب ببخش

مجنون تو کوه را ز صحرا نشناخت ‌
دیوانۀ عشق تو سر از پا نشناخت

عکس روی تو چو در آینۀ جام افتاد
عارف از خندۀ می در طمع خام افتاد