فیض کاشانی

ملا محمدمحسن فیض کاشانی سال ۱۰۰۷ ه.ق در کاشان چشم به جهان گشود. خاندان او عموماً از علما و دانشمندان خوش‌نام کاشان بودند که این بسیار در بارور شدن قوت علمی او تأثیر داشت. وی پس از گذراندن علوم مقدماتی به شیراز رفت و به حلقهٔ شاگردان ملاصدرا پیوست و سرانجام با دختر وی ازدواج نمود. لقب «فیض» را ملاصدرا برای او برگزیده است. او از علمایی است که در علوم عقلی و نقلی متبحّر بوده و در همۀ آن‌ها صاحب تألیف است. از او بیش از ۱۱۰ عنوان کتاب به یادگار مانده که تفسیر صافی و کتاب الوافی از آن‌ها است. او همچنین دانشمندانی مانند علامه مجلسی را پروش داده است. وی در سال ۱۰۹۰ ه.ق درگذشت و در کاشان به خاک سپرده شد. از او دیوان شعری به جا مانده است که شامل سیزده هزار بیت از اشعار او است.

فیض کاشانی

با چفیه و جلیقه و قرآن شهید شد یعنی که در میانهٔ میدان شهید شد

چه دارد می‌شود؟ ای داد از این پاییز! نصرالله! خودت تکذیب کن اخبار را! برخیز! نصرالله!

خبر داری که با این دل، دل عاشق چه‌ها کردی؟ میان بُهتِ اندوه فراوانت رها کردی

سبکبال بر موجی از مه، به قاف تماشا رسیدند به صبحِ تشرف به خورشید، به دیدار فردا رسیدند

کاش بیدار شوم، آمده باشی به خراسان بعدِ کرمان و بشاگرد و گلستان و لرستان

پیِ خورشید، شب تا صبح، در سوزِ مِه و باران به گریه تاختیم از غرب تا شرق ارسباران

گفت: ای گروه! هر که ندارد هوای ما سر گیرد و برون رود از کربلای ما...

عیب رندان مکن ای زاهد پاکیزه سرشت! که گناه دگران بر تو نخواهند نوشت

شگفتا کرامات ماهی تمام چه ماهی که خورشید صبح است و شام

به دست شعله‌های شمع دادم دامن خود را مگر ثابت کنم پروانه‌مسلک بودن خود را

رد می‌کنی شاید پس از زنگ دبستان طفل کلاس اولی را از خیابان

به دست غیر مبادا امیدواری ما نیامده‌ست به جز ما کسی به یاری ما

با چفیه و جلیقه و قرآن شهید شد
یعنی که در میانهٔ میدان شهید شد

چه دارد می‌شود؟ ای داد از این پاییز! نصرالله!
خودت تکذیب کن اخبار را! برخیز! نصرالله!

خبر داری که با این دل، دل عاشق چه‌ها کردی؟
میان بُهتِ اندوه فراوانت رها کردی

سبکبال بر موجی از مه، به قاف تماشا رسیدند
به صبحِ تشرف به خورشید، به دیدار فردا رسیدند

کاش بیدار شوم، آمده باشی به خراسان
بعدِ کرمان و بشاگرد و گلستان و لرستان

پیِ خورشید، شب تا صبح، در سوزِ مِه و باران
به گریه تاختیم از غرب تا شرق ارسباران

گفت: ای گروه! هر که ندارد هوای ما
سر گیرد و برون رود از کربلای ما...

عیب رندان مکن ای زاهد پاکیزه سرشت!
که گناه دگران بر تو نخواهند نوشت

شگفتا کرامات ماهی تمام
چه ماهی که خورشید صبح است و شام

به دست شعله‌های شمع دادم دامن خود را
مگر ثابت کنم پروانه‌مسلک بودن خود را

رد می‌کنی شاید پس از زنگ دبستان
طفل کلاس اولی را از خیابان

به دست غیر مبادا امیدواری ما
نیامده‌ست به جز ما کسی به یاری ما