بیدل دهلوی

ابوالمعانی میرزا عبدالقادر بیدل دهلوی، سال ۱۰۵۴ ه.ق در شهر عظیم‌آباد پتنۀ هند متولد شد. ظاهراً بیدل نخستین شعر خود را در ده سالگی سروده است. بیدل با بسیاری از شاعران، عالمان و عارفان عصر خویش مراودۀ مستمر داشت. اقبال لاهوری او را دوّمین متفکّر بزرگ شبه‌قاره هند و شفیعی کدکنی او را نمایندۀ تمام‌عیار اسلوب هندی می‌داند. بیدل ابتدا «رمزی» تخلّص می‌کرد تا این‌که هنگام مطالعهٔ گلستان سعدی از مصرع «بیدل از بی‌نشان چه جوید باز» به وجد آمد و تخلّص خود را به «بیدل» تغییر داد. نمونه خط بیدل نیز در دست است و حکایت از پختگی و ورزیدگی او در خطّاطی دارد. وی سرانجام در ۴ صفر ۱۱۳۳ ه.ق درگذشت و در صحن خانه‌اش به خاک سپرده شد. «کلیات بیدل» دربردارندۀ اشعار او است.

بیدل دهلوی

با چفیه و جلیقه و قرآن شهید شد یعنی که در میانهٔ میدان شهید شد

چه دارد می‌شود؟ ای داد از این پاییز! نصرالله! خودت تکذیب کن اخبار را! برخیز! نصرالله!

خبر داری که با این دل، دل عاشق چه‌ها کردی؟ میان بُهتِ اندوه فراوانت رها کردی

سبکبال بر موجی از مه، به قاف تماشا رسیدند به صبحِ تشرف به خورشید، به دیدار فردا رسیدند

کاش بیدار شوم، آمده باشی به خراسان بعدِ کرمان و بشاگرد و گلستان و لرستان

پیِ خورشید، شب تا صبح، در سوزِ مِه و باران به گریه تاختیم از غرب تا شرق ارسباران

ای همه هستی ز تو پیدا شده خاک ضعیف از تو توانا شده...

آن روز هرچند آخرین روز جهان باشد باید شروع فصل خوب داستان باشد

دلا بسوز که سوز تو کارها بکند نیاز نیم‌شبی دفع صد بلا بکند

مژده، ای دل که مسیحا نفسی می‌آید که ز انفاس خوشش بوی کسی می‌آید

وعده‌ای داده‌ای و راهی دریا شده‌ای خوش به حال لب اصغر كه تو سقّا شده‌اى

دل سراپردۀ محبت اوست دیده آیینه‌دار طلعت اوست...

با چفیه و جلیقه و قرآن شهید شد
یعنی که در میانهٔ میدان شهید شد

چه دارد می‌شود؟ ای داد از این پاییز! نصرالله!
خودت تکذیب کن اخبار را! برخیز! نصرالله!

خبر داری که با این دل، دل عاشق چه‌ها کردی؟
میان بُهتِ اندوه فراوانت رها کردی

سبکبال بر موجی از مه، به قاف تماشا رسیدند
به صبحِ تشرف به خورشید، به دیدار فردا رسیدند

کاش بیدار شوم، آمده باشی به خراسان
بعدِ کرمان و بشاگرد و گلستان و لرستان

پیِ خورشید، شب تا صبح، در سوزِ مِه و باران
به گریه تاختیم از غرب تا شرق ارسباران

ای همه هستی ز تو پیدا شده
خاک ضعیف از تو توانا شده...

آن روز هرچند آخرین روز جهان باشد
باید شروع فصل خوب داستان باشد

دلا بسوز که سوز تو کارها بکند
نیاز نیم‌شبی دفع صد بلا بکند

مژده، ای دل که مسیحا نفسی می‌آید
که ز انفاس خوشش بوی کسی می‌آید

وعده‌ای داده‌ای و راهی دریا شده‌ای
خوش به حال لب اصغر كه تو سقّا شده‌اى

دل سراپردۀ محبت اوست
دیده آیینه‌دار طلعت اوست...