اگر روزی قرار باشد تا شاعران و ادبای کشور در محفلی حاضر باشند و هر یک به نشانه‌ای شناخته شوند، مسلّماً پروین ستاره‌ای درخشان در آن جمع خواهد بود. او در یک نگاه اجمالی چون حکیمی حاذق و عارفی دلسوخته است که در میان مردمان عصر خود، به رغم ستم حاکمان و دستگاه جبّار و بی‌فرهنگ زمانش نورافشانی کرد و اصلاً ظلمتِ بیداد و افسون‌های غیرفرهنگی و جلوه‌های فریبنده‌اش را برنتافت.

نصیحت ملوک یا موعظۀ زمامداران از سنت‌های ادبی شاعران پارسی‌سرا بوده است. اشعاری که اغلب در قالب قصیده و مثنوی سروده شده‌اند و به رسم آن روزگار با مدح زمامدار مشخصی شروع می‌شوند اما در مدح او متوقف نمی‌مانند و هنر سخنوری را در خدمت موعظۀ آن زمامدار و گوشزد کردن فرصت‌ها برای آبادانی دنیا و آخرت و خدمت به خلق و انذار از ظلم و بی‌عدالتی و عذاب اخروی به‌کار می‌گیرند.

آن‌ها که مکتب تشیع را از بیرون نگاه کرده‌اند نه از درون، گاه بر عزاداری‌ها و اشک و ناله‌های آن خرده گرفته‌اند و زبان به طعنه و استهزا گشوده‌اند. اما این غم، با نگاه از درون خیمه‌ی برافراشته‌ی سیدالشهدا(علیه‌السلام) چهره‌ی دیگری دارد و آنان که به این خیمه راه یافته‌اند حاضر نیستند این داغ را با هیچ عشرتی معاوضه کنند.

با آن که شعر، عرصه بیان عواطف است نه افکار؛ اما می‌تواند با هنرنمایی‌های شاعر، به فضایی تبدیل شود برای مواجهه با مخالفان و منکران یک حقیقت؛ آن‌گاه که شاعر با استدلال‌های هنری احتجاج کند و با بیان حسی و تاثیرگذارش مخاطب یا منکر را اقناع نماید.

شعر احمد عزیزی، به ویژه در اوایل و اواسط دهۀ هفتاد، برای بسیاری از شاعران جوان و نوپای، کارآمد و مشکل‌گشا بوده است. جوان‌هایی که در چنبرۀ سنتِ نهادینه‌شده در متون آموزشی مدارس و دانشگاه‌ها از شمع و پروانه و ساغر و پیمانه سخن می‌گفتند، به‌ناگاه با شعر او وارد فضایی دیگر می‌شدند.

در انتخاب زبان محاوره باید به این نکته توجه داشت که صرف به کارگیری کلمات با نُرم محاوره و کوچه بازاری، کافی نیست بلکه شعر باید از ضرب المثل‌ها و فرهنگ اصطلاحات مردمی و ادبیات بومی سرشار باشد. دیگر آنکه به کارگیری اصطلاحات عامیانه نباید با تغییر واژگانی توسط شاعر همراه باشد.

تعامل شاعر و مداح بسته به این که چگونه مدیریت شود، می‌تواند برکات یا خطرات فراوانی برای شعر هیأت داشته باشد. این تعامل در شعر امروز هیأت ردپای زیادی از خود به جا گذاشته است.

از امتیازات شعر هیأت بهره‌گیری از ظرفیت‌های فراوان قالب‌های متفاوت شعری است. شاید در شعر رسمی ما بحرطویل قالب کارآمدی نباشد، اما در شعر هیأت ظرفیت حماسی خوبی دارد و شاعران نیز از این ظرفیت استفاده‌های خوبی کرده‌اند. یا قالب‌های بلند در دنیایی که عصر شعر کوتاه نامیده می‌شود همچنان تأثیرگذار و قابل استفاده هستند.

مداح و شاعر باید بدانند که شعر و قول فلان مداح سند تاریخی نیست و هر یک از این دو باید مطالعات تاریخی داشته باشند. بسیار پیش آمده که از مداحی پرسیده می‌شود فلان روضۀ تو چه سندی دارد و جواب می‌دهد سندش فلان شعر است و از شاعر می‌پرسند سند شعر تو چیست می‌گوید حرف فلان روضه‌خوان...

رسالت‌مندی شاعر نسبت به موضوعات مورد نیاز جامعه و امر به معروف و نهی از منکر، متأسفانه در شعر امروز هیأت چندان مشهود نیست؛ حال آن‌که در میراث ادبی ما سابقۀ درخشانی دارد و اتفاقاً مناسب‌ترین جا برای ارائۀ اشعاری از این دست، می‌توانند هیآت مذهبی باشند.

از رسالت‌های بزرگ شاعران ولایی، بیان مظلومیت‌ها و مصائب اهل‌بیت است. نگاهی به روایات فراوان دربارۀ لزوم اشک ریختن بر مصائب اهل‌بیت و پاداش سرودن در این زمینه، اهمیت این رسالت را به خوبی روشن می‌کند.

بر فرض که قائل شدن مقام ربوبی برای اهل‌بیت غلوّ به شمار نیاید، باید پرسید که حتی اگر این حضرات در جایگاه خدا باشند، در نهایت خدا چه توقعی از بندگان خود غیر از اطاعت و عبادت و پرهیز از محرمات و انجام واجبات دارد؟

چنانچه شعر دهۀ هشتاد و نود را با شعر دهۀ پنجاه و شصت مقایسه کنیم، خواهیم دید که علی‌رغم اتفاقات خوب زبانی، فرمی و... در دهه‌های اخیر؛ از نظر دستورمندی و استحکام زبانی، شعر امروز ما نسبت به گذشتۀ نه چندان دور تنزل مشهودی داشته است.

از میان گونه‌های شعر آیینی و ولایی آنچه در این سال‌ها تشخص بیشتری یافته، شعر هیأت است. شعر هیأت را می‌توان پرمخاطب‌ترین گونۀ شعر در کشور دانست که مخاطب آن در بعضی ایام سال به میلیون‌ها نفر دارد.

گاهی یک مه‌آلودگی دلپذیر هم در سروده‌ها می‌توان یافت که آدمی را برای پیش رفتن بیشتر در این مه و دیدن کامل شبحی که از لابه‌لای آن خود را نشان می‌دهد، ترغیب می‌کند. البته مسألۀ مهم این است که شبحی را بتوان دید و آن شبح چنان جذاب باشد که ما را به حرکت وادارد.